DEJAVU NEDİR ?

    Dejavu aslında hepimizin hayatında en az bir defa da olsa yaşadığı : "Off, dur, bu anı sanki daha önceden yaşamıştım, burayı daha önce gördüm ‘’ gibi cümleler kurduğu hissin tarifidir.

    Yapılan araştırmalarda insanların yaklaşık 3’te 2’sinin yaşamları boyunca en az bir defa bu hissi yaşadığı tespit edilmiş. Bu çok yüksek bir oran. Daha önce yaşamadığımızı bildiğimiz bir olayı, yaşadığımıza yemin edebilecek kadar gerçekmiş gibi hissettiren tuhaf, esrarengiz ve sık yaşadığımız bu hissin nedeni acaba nedir?

    Öncelikle dejavunun kelime anlamına bakacak olursak Fransızca kökenli olup bu kelime Türkçeye daha önce görüldü olarak çevrilir. Gerçekten de dejavu yaşanılan bir olayı daha önce yaşamışlık veya görülen bir yeri daha önceden görmüş olma duygusu verir.

     Peki birçok kitaba ve filme konu olan; psikolojik, tıbbi, metafizik olarak yıllardır incelenen dejavunun sebebi nedir? Bu olayın nedenleri, halk arasında birçok farklı şekilde izah edilmektedir. Kimisi reenkarnasyon, müneccimlik, geleceği görme, evrenin dinamiklerindeki bozulma gibi bilim dışı söylemlerle tanımlamıştır. Bilim, dejavu hakkında ne söylemektedir? Bu makalemde dejavuyu bilimsel ve bilimdışı sebepler olmak üzere 2 farklı şekilde ele alacağım.

     Bu kavrama ilk bilimsel olarak baktığımızda dejavuyu bilim henüz tamamen açıklayamamıştır. Hala gizemini korumaktadır. Ama tabi ki bu konuyla ilgili birçok hipotez öne sürülmüştür. Bilim literatüründe dejavu ilk defa 1928 yılında Edward Titchener'ın Bir Psikoloji Kitabı isimli kitabında tanımlanmıştır.  1928'den bu yana konuyla ilgili birçok hipotez ileri sürülmüştür. Bu hipotezlerden en çok destek göreni ve en yenisi şöyledir. Bir veriyle karşılaştığımızda beynin sol lobu da sağ lobu da veriyi kendi bünyesinde işler. Beynin sağ lobu ile sol lobu milisaniyeden daha küçük bir zaman farkı ile çalışır. Normalde beyin sol beyine doğru giren sinyaller sağ beyin üzerinden geçerek gelen sinyaller arasındaki zaman farkını düzeltir. Ancak bunu kusursuz olarak yapamadığı zamanlar bir taraf diğer taraftan önce algıladığı için geç algılayan taraf bu olayı daha önce yaşamış gibi olur. Bu durum sinir aksonlarındaki sapmadan meydana gelir. Dediğim gibi bu hipotez kesinlik kazanmamıştır. Hala dejavu üzerinde araştırmalar yapılmaktadır. Peki dejavu hastalık mıdır? Yapılan araştırmalarda dejavunun hastalık olmamakla birlikte sık sık yaşanması durumunda bir hastalığın belirtisi olabileceği düşünülmektedir. Özellikle dejavunun epilepsi hastalarında ortaya çıktığı saptanmıştır. Bu nedenle özellikle çocukluk ve ergenlik dönemlerinde dejavu çok sık yaşanıyorsa mutlaka bir doktora başvurmalı ve epilepsi hastalığı olup olmadığı kontrol edilmelidir.

    Yine bu konuda bazı bilim insanları dejavunun sebebi olarak  rüyalarda oluşturulan silik anıların, gerçek hayatta benzerleri ile karşılaşmamız halinde sahte anılar yaratıyor olmasıdır diye açıklıyor. Yani aslında rüya da gördüklerimizi daha önce gerçek hayatta yaşamız gibi düşünüyoruz.

    Dejavunun bilimsel nedenlerini ele aldıktan sonra insanlar dejavuyu bilimdışı nasıl açıklıyorlar onu anlatıyım. Bu açıdan da birçok farklı görüş var.

    Bunlardan biri ruhun bedenden önce yaratılışı ile açıklanıyor. Denilene göre ruh vücuttan önce yaratılır ve kader de vücuttan ve yaratılıştan önce bellidir. Her olay kadere göre yaşanır ve ezelden beri belli olan kader bu bilgiler daha önce yaşanmış gibi kişinin zihninde görüntülere yol açar. Unutulan şeyin sonradan hatırlanması gibi bir etki bırakan bu olay aslında kaderin delaletidir denir.

    Başka bir açıklama ise her ruhun bazı durumlarda astral seyahate çıktığıdır. Astral seyahat kişinin ruhunun fiziksel bedeninden istemli olarak ayrılması ve ruhen çeşitli yerlerde dolaşmasıdır. Ve kimileri dejavuyu insanların astral seyahat esnasında yaşadıkları deneyimleri uyanıkken tekrar yaşamalarına bağlamıştır.

    Bu yazımda dejavu hakkında genel açıklama yapmış olup bu bağlamda daha ayrıntılı bilgi ve araştırmaları aşağıda belirttiğim kaynaklar kısmında bulabilirsiniz . Gördüğünüz gibi bilimin henüz tamamen açıklamayı başaramadığı, bilimdışı birçok teorinin üretildiği bir garip olay dejavu hala gizemini korumaya devam ediyor. Tüm gizemlerin çözüldüğü günlere gelmek dileği ile. Okuduğunuz için teşekkür ederim.

                                          EMİRHAN BAYRAM

 KAYNAKLAR

Ø İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ - PSİKİYATRİ Yayın Kurulu Prof. Dr. Işın B. KULAKSIZOĞLU Prof. Dr. Raşit TÜKEL Prof. Dr. Alp ÜÇOK Prof. Dr. İlhan YARGIÇ Prof. Dr. Olcay YAZICI

Ø  Wikipedia - Déjà Vu

Ø Dr. Mahir E. Ocak - Neden Dejavu Yaşarız ?

Ø  Çağrı Mert BAKIRCI - Dejavu Nedir ?