Yeterli ve Dengeli Beslenme Nedir?

28.01.21

DAMLA NUR KURT

BESLENME NEDİR?

Beslenme, insan gereksinmelerinin başında gelir. Beslenme, insanın büyüme, gelişme, sağlıklı ve üretken olması için gerekli olan besin öğelerini yeterli miktarlarda alıp vücudunda kullanmasıdır. Bu öğelerin herhangi biri alınmadığında veya ihtiyacından az ya da çok alındığında, büyüme ve gelişmenin engellendiği ve sağlığın bozulduğu bilimsel olarak ortaya konmuştur. Vücudun büyüme ve gelişmesi, iş gücünün artması, dış etkenlere ve hastalıklara karşı dirençli olabilmesi için sağlığın temelini oluşturan yeterli ve dengeli beslenme önemlidir.

Yeterli ve Dengeli Beslenme Nedir?

Vücudun büyümesi, dokuların yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan besin öğelerinin her birinin yeterli miktarlarda alınması ve vücutta uygun şekilde kullanılması “yeterli ve dengeli beslenme” dir. Besin öğeleri vücudun gereksinmeleri düzeyinde alınamazsa doku ve organlara yeterli enerji ulaşmadığından “yetersiz beslenme” durumu oluşur. Birey yeterli yemenin yanında uygun seçimi de yapmalıdır. Yapamadığı ya da yanlış pişirme yöntemi uyguladığı zaman bu besin öğelerinin vücutta kullanımı tam olamayabilmektedir. Böyle bir durumda besin ögelerinin fonksiyonlarındaki işlevi yerine getirilemediğinden bu bir “dengesiz beslenmedir”.

Herhangi bir besin öğesinin vücuda yetersiz alınması, vücut fonksiyonlarının bozulması hastalıklara neden olabilmektedir. Dengesiz beslenme insanların gün içerisindeki çalışma potansiyelinin ve iş gücünün azalmasına neden olmaktadır.

Beslenme dengesizliği; eğitim, sağlık ve diğer sosyal haklardan yararlanmadaki eşitsizliklere bağlı olarak ülkemizde farklılık göstermektedir. Sosyoekonomik eşitsizlik bunların başında yer alan önemli bir nedendir. Bireylerin refah düzeyleri ile ilişkili olarak toplumda beslenme ile ilgili değişik hastalıkları görmek mümkün olmaktadır.

Yetersiz ve dengesiz beslenmenin olumsuz etkilerinden bazıları; bebek ve çocuk ölüm hızının yüksekliği, büyüme ve gelişme geri1iği, doğrudan beslenme hastalıkları, enfeksiyonlara dirençsizlik, kronik dejeneratif hastalıklara duyarlılık ve iş veriminin düşüklüğüdür.

Her bireyin metabolizması, dolayısıyla da enerji ihtiyacı farklıdır. Metabolizma yaş, kilo, fiziksel durum, çevresel etmenler gibi bir çok değişkene bağlıdır. Bu değişkenlerle birlikte sağlıklı kiloda kalarak beslenmek oldukça önemlidir.

Sağlıklı beslenmek bağışıklık sistemini güçlendirir, yaşam kalitesini arttırır ve motivasyon sağlar. Yapılan araştırmalara göre fast food yiyecekler yerine sağlıklı gıdaları tercih eden bireylerin daha zinde oldukları görülmüştür.

Sağlıklı beslenmede çeşitlilik oldukça önemlidir. Bütün besin ögelerinden faydanlanmak için öğünlerinizde renk çeşitliliğine önem verilmelidir.

Sağlık, insan yaşamının sürdürülmesinde, yaşam kalitesinin yükseltilmesinde ve korunmasında özel bir öneme sahiptir.

Sağlığın korunması ve geliştirilmesi kişinin öncelikle kendi sağlığına sahip çıkması ve sağlık bilincini geliştirmesi ile mümkün olduğu unutulmamalıdır.

Hedefimiz;

"Minimum Hastalık Riski,Maksimum Sağlık"

Maksimum Sağlık İçin;

· -Yeterli ve Dengeli Beslenme

· -Düzenli Fiziksel Aktivite

· -Sigarasız Yaşam

· -Stresten Uzak Durma

· -Düzenli Sağlık Kontrolü şarttır.

Optimal sağlık için yaşamın her döneminde yeterli ve dengeli beslenme temel unsurdur.

Yeterli ve Dengeli Beslenme Sağlığın Temelidir.

Beslenme açlık duygusunu bastırmak, karın doyurmak ya da canının çektiği şeyleri yemek içmek değildir.

Beslenme; sağlığı korumak, geliştirmek ve yaşam kalitesini yükseltmek için vücudun gereksinimi olan besin öğelerini yeterli miktarlarda ve uygun zamanlarda almak için bilinçli yapılması gereken bir davranıştır.

Daha Yeterli ve Dengeli Beslenmek İçin Yapılması Gerekenler

· -SU: Vücut için vazgeçilmez olan şey sudur. Yaşamsal fonksiyonların yerine getirilmesi için su tüketimi oldukça önemlidir. Yetişkin bir birey için su ihtiyacı ortalama olarak 2-2,5 litredir. Suyu günlük yaşantınızdan eksik etmeyin.

· -ÖĞÜN SAYISI: Metabolizma hızının düşmemesi , kan şekeri nin düzenli salınımı ve kilo kontrolünün sağlanması için en azından 3 ana öğün düzenli olarak yapılmalı. Öğün aralarında ölçülü miktarda meyve, süt, yoğurt, kuruyemiş tüketilmelidir.

· -PORSİYON KONTROLÜ: Porsiyon miktarına dikkat edildiği sürece belirli aralıklarla yiyeceklerin tüketimi yapılabilir.

· -TUZU AZALTIN: Tuz içerisinde bulunan sodyum vücudumuzun sıvı dengesinin sağlanmasında ve kan basıncının dengesi için gereklidir. Fakat fazlaca alınan tuz hipertansiyon, osteoporoz riskini arttırır. Fazla tuz alımını engellemek için masalarınızdan tuzu kaldırın, yemeğin tatmadan tuz atmamaya çalışın.

· -TABAĞINIZI RENKLENDİRİN: Farklı renklerdeki sebze meyvelerden farklı besin ögeleri alınır. Bütün vitamin ve minerallerden faydalanmak için her öğünde farklı renklerde sebze veya meyve tüketmeye çalışın.

· - LİFLİ GIDALARI TERCİH EDİN: Lifler, besinlerin barsakta sindirilemeyen kısımlarıdır. Lifli gıdalar düşük enerji ve yağ içerdikleri için obezite, diyabet, hemoroid, kabızlık, kalp rahatsızlıkları gibi hastalıklardan korunmaya yardımcı olur. Taze sebze ve meyveler, kurubaklagiller yüksek lif içerikleriyle günlük lif ihtiyacını karşılar. Gün içerisinde sebze meyve ve haftada 2 kez kurubaklagil tüketilmelidir.

· -BASİT ŞEKERİ AZALTIN: Meyve ve süt şekeri dışında tüketilen şekerler basit şekerlerdir ve vücuda boş enerji verirler. Aşırı tüketimi ise obezite başta olmak üzere birçok sağlık problemine sebep olabilir. Başlangıç olarak çay ve kahvelerinizden şekeri uzaklaştırabilirsiniz.

· -DÜZENLİ EGZERSİZ YAPIN: Sağlıklı yaşamanın en önemli kurallarından birisi de düzenli egzersiz yapmaktır. Obezite, kalp hastalıkları, kemik- eklem rahatsızlıkları başta olmak üzere birçok hastalığı karşı olumlu etkileri vardır. Haftada 3-4 kez yapacağınız 45 dakikalık yürüyüşler hem kilo kontrolünün sağlanmasına yardımcı olur hem de yaşam kalitesini yükseltir

Yeterli ve Dengeli Beslenen Kişiler

· Sağlam ve sağlıklı bir görünüştedir.

· Hareketli ve esnek bir bedene,

· Muntazam bir cilde, canlı ve parlak saçlara ve gözlere,

· Kuvvetli, gelişimi normal kaslara,

· Çalışmaya istekli kişiliğe,

· Boy uzunluğuna uygun vücut ağırlığına,

· Normal zihinsel gelişme,

· Sık sık hasta olmayan bir yapıya sahiptir.

Yetersiz ve Dengesiz Beslenenler Kişiler

· Hareketleri ağır ve isteksiz

· Sağlıksız genel görünüşte (aşırı zayıf veya şişman)

· Pürüzlü, kuru, sağlıksız cilt yapısına,

· Şişman veya zayıf vücut yapısına,

· Sıksık baş ağrısından şikayet eden

· İştahsız, yorgun, isteksiz bir yapıya sahiptir.

Yetersiz ve Dengesiz Beslenmede Oluşabilecek Sorunlar

Yetersiz ve dengesiz beslenme doğru miktarda ve doğru besinlerin dahil edilmediği bir beslenmedir. Yetersiz beslenmenin temelinde vücudun ihtiyaç duyduğu vitamin, mineral ve proteinlerin alınmaması dikkate alınmalıdır. İnsanın hayat kalitesini düşürerek çeşitli sorunlara neden olan yetersiz ve dengesiz beslenme durumunda, bireylerde çeşitli rahatsızlıklar görülmeye başlar. Özellikle kronik rahatsızlıkların temelinde yetersiz ve dengesiz beslenme sorunu yer almaktadır.

Yetersiz ve dengesiz beslenen kişilerde ilerleyen zamanlarda oluşabilecek sorunlar:

· -Obezite

· -Kalp ve damar hastalıkları

· - Diyabet

· - Görme sorunları

· -Marasmus

· - Kwashiorkor

· - Depresyon

· -Konsantre olamama

· -Ameliyat sonrası komplikasyon riskinin yüksek olması

· - Yaralarda geç iyileşme

· -Karaciğer hastalıkları

· -Demans

· -Crohn hastalığı

· -Ülseratif kolit

· -Kalıcı ishal ya da kabızlık

Yetersiz ve beslenme sonucu oluşabilecek rahatsızlıkların bir kısmı kişinin metabolizmasını etkilerken bir kısmı ise psikolojik olarak sorunlar yaşamasına neden olmaktadır. Dengesiz ve yetersiz beslenme nedeniyle bir süre sonra iç hastalıklarda kronik bir hal alarak kişileri ömür boyu ilaç tedavisi görme ya da ameliyat olma gibi durumlara zorlayabilmektedir.

Ne yazık ki son zamanlarda yapılan araştırmalarda toplumun büyük bir kısmının yeterli ve dengeli beslenmediğini görmekteyiz. Yetersiz ve dengesiz beslenmenin önüne geçmek için topluma beslenme eğitimi verilmeli ve sağlıklı beslenme bilinci oluşturulmalıdır.