Anayasaya göre illerin idaresi “yetki genişliği” esasına dayanır. Yetki genişliği, merkeze ait karar ve yürütme yetkisinin bir bölümünün bu yönetimin bir alt kademesindeki memurlara devri demektir.

Yetkinin devredildiği kademe, ilin genel yönetiminden sorumlu olacaktır.

İllerde bu görevi “Vali” üstlenmektedir.

Vali ilde, adli ve askeri kuruluşlar dışında, bakanlıklarda ve kamu kuruluşlarında çalışan tüm personelin en büyük amiridir.

İlde hem devleti hem de hükümeti temsil eder. Bununla birlikte ilin yönetiminden her Bakana karşı ayrı ayrı sorumludur.

Bakanlar, Bakanlıklarına ait işler için valilere emir ve talimatlar veririler.

Vali “istisnai memur” dur. Yani atanması, özlük hakları vs. bakımından diğer devlet memurlarının tabi olduğu mevzuata dâhil değildir.

Türkiye’de valilerin atanması konusunda siyasal iktidara geniş bir takdir yetkisi verilmiştir. Farklı mesleklerden vali atanabildiği gibi, kanunlarda vali olabilmek için özel nitelikler öngörülmemiştir.

***

Naim Cömertoğlu,  (D. 1929 Malatya - Ö. 30 Nisan 2013  Üsküdar, İstanbul), Türk bürokrat.  Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nden mezun olmuştur. Elazığ Maiyet Memurluğu, Kemaliye, Sivrice, Karacasu, Kırıkhan, Akdağmadeni Kaymakamlıkları, Mülkiye Müfettişliği, Kırklareli, Kahramanmaraş, İçel (Mersin), Eskişehir ve Malatya Valilikleri yapmıştır. Evli ve iki çocuk babasıdır. İstanbul Üsküdar’daki evinde 30 Nisan Salı akşamı ölmüş, cenazesi 2 Mayıs Perşembe günü İstanbul Üsküdar’daki Şakir’in Camii’nde öğle namazını müteakip kılınan cenaze namazının ardından Üsküdar’da toprağa verilmiştir.  

***

Yıl 1986.
Turgut Özal Başbakanlık koltuğunda oturuyor.
En güçlü dönemini yaşıyor.
Başbakan Özal Malatya'da bir miting düzenliyor. ANAP’ın bütün önde gelen isimlerinin katıldığı bu miting Özal’ın gövde gösterisine dönüşecek.

Planlar ona göre yapılmış.

Partinin miting otobüsü Malatya meydanına geliyor. Turgut Özal otobüsün üzerine çıkıp konuşacak. Protokol gereği kendisini karşılayan Malatya Valisi Naim Cömertoğlu’na direktif veriyor;
- Gel, sen de çık otobüsün üzerine benimle!
Valinin;
- Efendim ben devletin Valisiyim, orada bulunmam uygun kaçmaz! Demesi hiçbir işe yaramıyor ve Başbakanla birlikte otobüsün üzerine çıkmak zorunda kalıyor.
Miting meydanı kalabalık. Otobüsün üzeri daha da kalabalık!
Meydandakiler boyu kısa olan Özal’ı aşağıdan bakınca göremiyorlar. Meydandan otobüse doğru;
- Çök, çök, çök! Sesleri duyulmaya başlıyor. Otobüsün üzerindekiler çökecek ki, meydandaki
partililer başbakanlarını iyice görebilsin!
Özal yanında duran bakanlardan, dayısının oğlu Hüsnü Doğan;
- Sen çömel bakalım Hüsnü! Diyor.
Mikrofon elinde, bu sözleri herkes duyuyor. Hüsnü Doğan çöküyor, yere çömeliyor.
Birkaç kişi daha böylece çöküp çömeliyor. Özal bu kez yanında duran Vali Naim Cömertoğlu’na sesleniyor.
Elinde mikrofon var. Kendisine özgü umursamazlıkla söylediği bu sözleri binlerce insan duyuyor;
- Vali Bey. Sen de çök! Çömel şuraya.
Vali Beyden gelen ve Malatya meydanına mikrofondan yankılanan
ses aynen şöyle;
- Sayın Başbakanım, ben devletin valisiyim. Vali çökmez! Vali çömelmez! Vali çökerse devlet çökmüş olur! İzin verirseniz ben aşağıya ineyim!
Bu sözleri duyan Özal çok bozuluyor ama renk vermiyor.
- Valinin bu sözleri duyulunca meydandaki kalabalıktan İnanılmaz bir alkış koptu.
Vali Naim Cömertoğlu boynuna “şeref madalyası" takmış olarak aşağıya iniyor.

30 Nisan 2013 yılında, Kırklareli, Kahramanmaraş, Mersin, Eskişehir ve Malatya'da uzun yıllar yaptığı valilik süresi boyunca her zaman Hükümetlerin, Devletin valisi olan Naim Cömertoğlu’nu rahmeti rahmana kavuştu. Arkasında güzel intibalar bırakarak gitti.

***

Bir ilde, protokol sıralamasında atanmış Valiler,  seçilmiş Belediye başkanları vardır. Biri devleti, diğeri milleti temsil eder. Bunların uyumlu çalışması kaliteli hizmeti getirir. Herkes birbirinin hukukuna saygılı olmak durumundadır.

Vali, siyasi iradenin tercihi ile atansa da devletin valisidir. Bütün kesimlere eşit mesafede olmak durumundadır. Devlet babanın ildeki elidir. Devlet baba ise evlatları arasında ayrım yapmaz, taraf tutma lüksüne sahip değildir.

Şeyh Edebali “insanı yaşat ki devlet yaşasın” demiş.

Yönetimde özne “insan “ olduğu müddetçe, ilde adalet,  birlik ve dirlik olur.

Devletin valisi atanmış olsa da bir siyasi gibi davranamaz. Davranmamalıdır.

Rahmetli Vali Naim Cömertoğlu gibi,” devletin valisi siyasi iradenin emri ile çökemez, çökmemelidir.

 Çünkü koltuklar, makamlar geçicidir, baki olan millet bütünlüğünün özünü oluşturan devlettir.

Bu vesile ile Konya’mıza hizmet etmiş gelmiş geçmiş bütün valilerimizi hayırla anıyorum. Rahmeti rahmana kavuşanlara cenabı Allahtan rahmet diliyorum.

Baki selamlar.